De rivier de Lek en de sluizen hebben de ontwikkeling van Vreeswijk grotendeels bepaald. Het oude Vreeswijk heeft met zijn fraai gerestaureerde Oude Sluis, de Lekdijk, historische panden en smalle straatjes de sfeer van een rivierdorp. De aanwezigheid van het water is bijna voelbaar. De bankjes voor de houten schotbalkenloods op de dijk bieden een imposant uitzicht op het drukke scheepvaartverkeer over de Lek. Schepen draaien het Merwedekanaal in of zetten via het Lekkanaal koers naar Utrecht.
Rondje Vreeswijk
Het Rondje Vreeswijk, een 10 km lange wandelroute in de omgeving van Vreeswijk, is af te halen bij de Museumwerf Vreeswijk. Het is een ‘werkende’ werf, dat betekent dat er nog steeds schepen worden gerepareerd. In de werkplaatsen zijn vrijwilligers aan de slag in de plaatwerkerij, draaierij en timmerloods om onderdelen voor de historische schepen te repareren of te vervaardigen. In een losstaand roef op het werfterrein krijg je een indruk van het leven aan boord. Koken, eten, slapen, huiswerk maken; het dagelijks leven van de chippersfamilie speelde zich af in deze kleine benauwde ruimte. Geen wonder dat veel kinderen het schippersinternaat als een bevrijding ervaarden. Over het Prins Hendrik Internaat, dat in 2015 honderd jaar bestond, is tot de zomer een expositie gewijd. Je leest er ontroerende verhalen over het leven van schipperskinderen.
Het Bezoekerscentrum geeft een beeld van hoe de Vreeswijkse gemeenschap leefde van de schippers die moesten wachten voor het schutten in de sluis en hun inkopen deden in het dorp. Met de opening van de ver afgelegen Beatrixsluis in het Amsterdam-Rijnkanaal in 1938 verloren 23 kruideniers, 8 manufacturiers, 11 broodbakkers en nog tal van andere middenstanders hun inkomsten.
Oude Sluis
Vanaf het museum maakt de wandelroute een korte ronde door de binnenstad van Vreeswijk. De bordjes van het wandelnetwerk wijzen de weg. Het sfeervolle straatje de Oude Sluis is een waardige entree tot de binnenstad. Vanaf de brug kijk je op de komvormige Spuisluis of Rijkshulpsluis.
De Lekstraat ligt op de kop van een klein eiland tussen de Oude Sluis en Rijkshulpsluis. In 1373 werden er van stadswege ‘twe slusen van hout’ gebouwd, ter plaatse van de huidige Oude Sluis. De sluis verbond de Vaartse Rijn met de Lek. De aanleg van de sluis was een aanzienlijke verbetering omdat voordien de goederen over de Lekdijk moesten worden gedragen. Rondom het sluisje ontwikkelde zich in de loop der eeuwen Vreeswijk.
Rijkshulpsluis
In 1816 was de toestand van de Oude Sluis zo slecht dat deze werd afgesloten. Het scheepvaartverkeer werd tijdelijk via de Rijkshulpsluis gevoerd. In 1824 werd de gemoderniseerde sluis heropend. Met zijn zware sluisdeuren, brede trappen en een doorvaartbreedte van 8.05 meter behoorde deze tot de modernste van Nederland. Door de opening in 1892 van de Koninginnensluis in het Merwedekanaal verloor de Oude Sluis aan betekenis. De sluis is bij de dijkverbetering afgesloten en heeft geen schutfunctie meer. Wel is er nog een in- en uitlaat voor het water van de Lek voor de Utrechtse grachten.
Koninginnensluis
De panden langs de Dorpsstraat geven Vreeswijk het aanzien van een rivierdorp. Met enige fantasie zie je de drukte van destijds rond de sluizen voor ogen. De kloeke Sint-Barbarakerk aan de Koninginnenweg werd in 1910 ingewijd. De wandeling steekt tweemaal het Merwedekanaal over. Eerst over de Wilhelminabrug, dan over de Emmabrug. De bruggen en de sluis zijn vernoemd naar de twee koninginnen die in 1892 de sluis openden. Het moeilijk voor te stellen dat de schepen soms in een lange rij lagen te wachten om geschut te worden.
Lekdijk
De laatste etappe van het de wandeling gaat naar Fort Vreeswijk dat in 1853 werd aangelegd en onderdeel uitmaakt van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het aarden werk diende ter verdediging van de sluizen die belangrijk waren voor het onder water zetten van een deel van de linie. Je ziet er nog een fortwachterswoning en een artillerieloods. Ook Het Vreeswijks Museum (voorheen Oudheidskamer) is er gevestigd.
Praktische informatie
Museumwerf Vreeswijk, Wierselaan 113, www.museumwerf.nl
Het Vreeswijks Museum, Fort Vreeswijk 1B, www.hetvreeswijksmuseum.nl
Recente reacties